کد مطلب:46394 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:74

گنجینه پرسمان » قرآن

از آيه شريفه «فَمَن يَعمَل مِثْقالَ ذَرةٍ خيراً يره» چنين استفاده ميشود كه خداوند پاداش هر عمل خيري راميدهد. اما در آيه ديگر ميفرمايد: «اِنَّما يَتَقَبَّل اللهُ مِنَ المتّقين» پس خداي سبحان تنها اعمال متقين را قبول ميكند در حالي كه اكثر مردم تقواي لازم را ندارند ولي اعمال خير انجامميدهند. آيا اين دو آيه تضادّي با هم ندارند؟

در تفسير قمي، در روايت ابي الجارود از امام باقر(ع) آمده كه در ذيل آيه شريفه: «فَمَنْ يَعْمَل مِثْقَالَ ذَرةٍ خَيراً يَرَه»فرمود: «اگر از اهل آتش باشد و در دنيا مثقال ذرهاي عمل خير كرده باشد، اگر براي غير خدا انجام داده، همان عملخير هم مايه حسرت او ميشود؛ و نيز در ذيل آيه «وَ مَنْ يَعْمَل مِثقَالَ ذَرَّةٍ شَراً يره» فرمود: «اگر از اهل بهشت باشد در روزقيامت آن شرّ را ميبيند و سپس خداي تعالي او را ميآمرزد.»
خواهر گرامي، توجه داشته باشيد كه موضوع قبولي اعمال (كه با قيد «انّما» در قرآن آمده يعني فقط از اهل تقوي قابلقبول است) يك بحث است و موضوع تجسّم اعمال نيك و بد در قيامت، مبحثي ديگر. اين دو هيچ تضادّ و اختلافي باهم ندارند.
قرآن كريم ميفرمايد: وقتي انسانها كتاب (اعمال) خود را در قيامت ميبينند، ميگويند: اين چه كتابي است كه هيچكار كوچك و بزرگي را فروگذار نكرده و حاضر مييابند آنچه را انجام دادهاند.
يعني قيامت روز حدوث عمل نيست،بلكه روز ظهور عمل است، انسان تمام اعمال خير و شرّ و حتّي انديشههاي خود را ميبيند. البته مطلبي هم راجع بهامثال غيبت هست كه اعمال خوب غيبت كننده به نامه اعمال غيبت شونده منتقل ميشود ولي منافاتي با رؤيت عملندارد؛ زيرا طبق نقل، وقتي سراغ برخي كارهاي خير خود را ميگيرد كه در نامه عملش نيست، ميگويند در كارنامهعمل فلاني است كه غيبت او را كردهاي. پس باز هم آن را ميبيند.
امّا بحث قبولي، وادي ديگري است. قبول فقط خاص متّقين است و ديگران يا با حبط و نابودي عمل مواجه ميشوندمثل كفر و يا با تخريب آن مثل غيبت؛ و اين منافاتي با آيه اول ندارد. آن نفس عمل است كه هست و ديدني است و اينروح عمل و ارزش واقعي آن است كه شرط دارد و شرط آن «تقواي فاعل» است.
به عبارت سادهتر، آيه اول فرموده «ميبيند» نه اينكه در قبال آن پاداش يا كيفر ميبيند و در واقع همان بحث تجسّماعمال در قيامت است؛ ولي براي قبول شدن و پاداش گرفتن، شرايطي لازم است از جمله تقوي و يا عدم حبط آنبوسيله اعمال ديگر. همانگونه كه كيفر و مجازات گناه هم در صورتي است كه آن گناه در دنيا محو يا تبديل بهحسنه نشده باشد.
البته در اينجا ممكن است يك شبهه به ذهن برسد كه بد نيست به آن اشاره كنيم.
شايد گفته شود «چرا غير متّقيان امور خيري انجام ميدهند و ثمراتي هم بر آن ميبينند»؛ مثلاً براي حل فلان مشكلنذري ميكنند و نتيجه هم ميگيرند؟ در جواب بايد گفت: تقوي هم مانند ايمان، درجاتي دارد. فردي كه ايمان ضعيفدارد، اگر احسان الهي شامل حال او نگردد، همان مقدار ايمان او هم متزلزل ميشود و بعد هم نسل او و مرتبطين به اوكه ممكن است در حوالي همين درجات ايماني باشند، تحت تأثير فشارهاي زندگي به ضعف ايمان گرفتار ميشوند وخاندان عصمت هم كه خلفاء الهي هستند، كار خير مردم را بيجواب نميگذارند. امّا اين امور به معني قبولي اعمالنيست كه منافاتي با «انّما يتقبّل الله من المتقين» داشته باشد. و شايد جهت ديگري هم گفتني باشد و آن اينكه افرادمعمولي كه به قول شما تقواي لازم را ندارند و كارهاي خيري ميكنند، گاه در اين امور خير، خيري از آنان به ديگرانميرسد و خود اين عمل (صرف نظر از خصوصيات فاعل) چون به نحوي حالت ايثار، احسان يا از خود گذشتگي درآن است، او را آماده دريافت فيضي از الطاف الهي ميكند و اين فيض به شكل ثمرهاي مثبت در راستاي حاجت موردنظر او جلوه ميكند. «اِنَّ الله لاَيُضيِعُ أَجْرَ الْمُحْسِنين».